CZY WIESZ KIEDY MÓWIMY O ANEMII W CIĄŻY? - JADŁOSPIS DO POBRANIA -
Zmiany, które zachodzą w organizmie kobiety ciężarnej wpływają na rosnące zapotrzebowanie na wiele składników pokarmowych. Niestety w wyniku niedoboru tych składników w diecie, w czasie ciąży rozwijają się schorzenia, które mogą mieć wpływ na jej przebieg.
Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) niedokrwistość w czasie ciąży definiuje się jako stężenie hemoglobiny poniżej 11 g/dl w pierwszym i trzecim trymestrze oraz poniżej 10,5 g/dl w drugim trymestrze ciąży.
Niedokrwistość (anemia) w ciąży jest zjawiskiem, które w ciąży obserwuje się dość często. Przyczyną anemii ciężarnych są zmiany, jakie zachodzą w organizmie ciężarnej, czyli zwiększa się zarówno objętość krwi, jak i stopień jej rozcieńczenia. To dlatego liczba czerwonych krwinek, zawartość hemoglobiny i hematokryt są obniżone. Anemia w ciąży, która nie ma fizjologicznego charakteru, pojawia się wskutek niedoboru pierwiastków i witamin.
Skutki niedoboru żelaza
Zmniejszenie stężenia żelaza, hemoglobiny oraz ilości krwinek czerwonych może doprowadzać do niedotlenienia płodu i matki. Hemoglobina przenosi tlen do wszystkich komórek i narządów, stąd jej niedobór może być niebezpieczny, zwłaszcza dla mózgu oraz serca, są one bowiem najbardziej wrażliwe na niedotlenienie.
Niedobory tlenu są groźne nie tylko dla mamy, ale i jej dziecka, ponieważ mogą być przyczyną zaburzeń rozwoju płodu czy niedotlenienia. Anemia w ciąży może być przyczyna tego, że dziecko urodzi się z niską masą urodzeniową. Wykazano także, że niedobór żelaza u ciężarnych stanowi czynnik ryzyka wystąpienia takich ciężkich powikłań, jak: stan przedrzucawkowy czy wewnątrzmaciczne ograniczenie wzrastania płodu (IUGR). Dochodzi również do obniżenia odporności i zwiększonej podatności na zakażenia.
Objawy anemii
W niedokrwistości występują niecharakterystyczne objawy, takie jak: osłabienie, niepokój, duszność, bezsenność, kołatanie serca, bladość skóry, słabe ukrwienie spojówek, wypadanie włosów i łamliwość paznokci.
Wymienione objawy bardzo często występują u kobiet ciężarnych bez niedokrwistości, dlatego ważne aby w ciąży wykonywać regularnie badanie morfologii krwi.
Zapotrzebowanie
Zapotrzebowanie na żelazo w czasie ciąży rośnie, co wynika z intensywnego wzrostu płodu i łożyska. Wynosi ono aż 27 mg/dobę, jest to o połowę więcej niż przed ciążą! Zazwyczaj sama dieta nie wystarcza, aby pokryć tak wysokie dzienne zapotrzebowanie na żelazo w ciąży. W przypadku stwierdzenia anemii, czyli niedoborów żelaza w ciąży, należy działać szybko i jest to praktycznie niemożliwe, aby wyleczyć niedokrwistość ciężarnej za pomocą samej diety, ale nie oznacza to też żeby rezygnować z produktów bogatych w żelazo, bo nie każdy suplement się dobrze przyjmuje.
Najskuteczniejszym wyjściem jest zatem sięgnięcie po suplementy, ale zawsze w porozumieniu z lekarzem ginekologiem. Często suplementacji żelaza towarzyszą bóle brzucha i zaparcia. Możesz złagodzić nieco działania uboczne, jeśli nie będziesz zażywać preparatu na pusty żołądek, lecz po posiłku, popijając dużą ilością wody tabletkę.
Inne niedokrwistości
W około 25% przypadków niedokrwistości z niedoboru żelaza towarzyszy anemia megaloblastyczna spowodowana niedoborem folianów i witaminy B12. Foliany nazywane również kwasem foliowym. Pełnią one ważne funkcje w metabolizmie aminokwasów i w procesach syntezy kwasów nukleinowych. W związku z tym są one konieczne do prawidłowego funkcjonowania układu krwiotwórczego oraz rozwoju wszystkich komórek ustroju.
Dalsza część artykułu powstała dzięki współpracy z mgr inż Joanną Adamczyk z Instytutu Zdrowej Diety.
Anemia - co jeść?
Dieta bogata w żelazo jest ważnym elementem, dlatego warto w tym temacie zasięgnąć porady dietetyka. Pierwiastek ten znajduje się w wielu produktach spożywczych, ale w zależności od pochodzenia różna jest jego przyswajalność. Lepiej przyswajalne jest żelazo hemowe, którego źródłem są: podroby, mięso, drób, ryby i jaja - produkty pochodzenia zwierzęcego. Żelazo niehemowe, którego przyswajalność nie przekracza 5% możemy znaleźć w produktach pochodzenia roślinnego, na przykład: szpinak i inne warzywa zielone, buraki, suszone owoce, pełne ziarna zbóż.
Kilka rad na temat zwiększenia żelaza w diecie.
Jedz mięso i jego podroby, drób oraz ryby - są to produkty, z których żelazo najlepiej się przyswaja.
Jedz jajka - jajka poza tym, że są źródłem pełnowartościowego białka to świetnie wpływają na zwiększenie poziomu żelaza we krwi.
Jedz warzywa i owoce - te produkty są pełne niezbędnych witamin i składników mineralnych, co prawda żelazo w nich ma formę niehemową, więc trudniej się wchłania, ale jeśli połączysz w jednym posiłku produkty roślinne np. z papryką która jest świetnym źródłem witaminy C to zwiększysz przyswajalność żelaza! Dodatkowo owoce posiadają fruktozę, która również zwiększa wchłanianie tego pierwiastka.
Staraj się urozmaicać swoją codzienną dietę - tylko różnorodna dieta, w której znajdą się wszystkie grupy produktów (warzywa, owoce, mięso, ryby, jaja, orzechy, zdrowe tłuszcze i produkty z pełnego ziarna) daje nam gwarancję uniknięcia niedoborów.
Łącz produkty zawierające żelazo niehemowe z warzywami i owocami bogatymi w witaminę C - dzięki temu możesz zwiększyć przyswajalność żelaza aż dwukrotnie!
Unikaj słodyczy i białego pieczywa.
Uważaj na orzechy, nasiona, zboża i warzywa strączkowe - koniecznie włącz je do swojej diety, bo są bardzo zdrowe, ale unikaj łączenia ich z produktami roślinnymi, które są źródłem żelaza, bo zmniejszają jego przyswajalność (np. nie dodawaj orzechów do koktajlu ze szpinakiem i burakami. Zamiast tego dodaj natkę pietruszki, która jest świetnym źródłem witaminy C).
Unikaj kawy, herbaty i napojów energetycznych - produkty te zawierają związki hamujące przyswajalność żelaza, dlatego jeśli chcesz z nich skorzystać to zachowaj co najmniej 3 godzinny odstęp między posiłkami :)
W temacie anemii bardzo często pojawiają się porady dotyczące spożycia buraka lub jego soku. Niestety żadne badania naukowe nie potwierdzają, aby spożycie buraków mogło w znaczący sposób podnieść poziom żelaza we krwi. Wiele osób jednak widzi znaczącą poprawę po ich spożyciu. Zawartość żelaza w 100 g buraków wynosi 1,7 mg (w soku ok. 1 mg), w porównaniu np. do mięsa z indyka (0,8 mg/100 g) - burak rzeczywiście ma znacznie wyższy poziom tego pierwiastka. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że przyswajalność żelaza niehemowego (a takie mamy w buraku) wynosi maksymalnie 5% (żelazo hemowe ma przyswajalność między 20-25%).
Warto zaznaczyć, że buraki mają dużą zawartość kwasu szczawiowego oraz błonnika pokarmowego, które dodatkowo jeszcze ograniczają przyswajalność żelaza. Prawdą jest jednak, że buraki mają właściwości krwiotwórcze, dlatego warto je włączyć do diety. Jeżeli do soku z buraka dodasz natkę pietruszki to możesz dwukrotnie zwiększyć przyswajalność żelaza!
W razie dalszych pytań bądź potrzeby skorzystania z jadłospisu ułożonego przez specjalistę, tutaj zostawiam kontakt do Joanny - www.instytutzdrowejdiety.pl
Zapraszam Cię do obserwowania BABIKONU w mediach społecznościowych!
Facebook Instagram
Bibliografia
Kuś E et al.: Niedokrwistość ciężarnych jako czynnik ryzyka porodu przedwczesnego i hipotrofii płodu. Klin Preinatol Ginekol 2006; 42, 2: 62-64.
Rczyński P, Kubik P, Niemiec T: Zalecenia dotyczące suplementacji diety u kobiet podczas planowania ciąży, w ciąży i w czasie karmienia piersią. Gin Prakt 2007; 3: 2-7.
Agnieszka Falkowska, Lucyna Ostrowska, Niedokrwistość u kobiet ciężarnych, Nowa Medycyna 3/2010, 96-103.
Ciborowska Helena, Rudnicka Anna, Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, PZWL, Warszawa 2014.
Falkiewicz Kinga, Anemia w ciąży, Dobra Mama, nr 2/2020.
Pawlak Marta, Dietoterapia kobiet ciężarnych z anemią, Naturoterapia w praktyce, nr 12/2019.